Người con trước tiên của Ngài có cặp mắt đẹp đôn hậu như chim “Câu Na La”. Vì thế người ta gọi chàng là Câu Na La. Ðức vua rất đổi yêu mến, Hoàng hậu Liên Hoa là mẹ của hoàng thái tử.
Hoàng hậu mất sớm. Nhưng Thái tử rất được vua cha yêu dấu và tin dùng. Lòng từ ái, tính dịu dàng và khiêm nhường của Ngài làm quần chúng, rất yêu mến và kính trọng. Vợ Ngài rất dịa dàng, bao giờ cũng làm vừa lòng Ngài, tên nàng là Ma Ða Vi.
Hoàng hậu mất, vua A Dục lấy một người vợ tự cao và độc ác tên là Xích Di. Sau khi nàng sanh được một con, nàng ao ước nó sẽ được nối ngôi thay chân Câu Na La, và tuy không để lộ ra một cử chỉ gì, lòng nàng rất ghét người con ghẻ.
Nhân khi vua mắc bệnh nặng, các thấy thuốc đành khoanh tay, nàng Xích Di tìm cách chữa khỏi, vua tỏ ý muốn tạ ơn nàng, nàng xin vua cho con nàng được nối ngôi. Thật éo le cho vua A Dục. Ngài rất làm rầu rĩ vì không thể chiều lòng ân nhân, và Ngài nhắc lại lời hứa với chánh hậu lúc lâm chung là chỉ truyền ngôi cho hoàng thái tử Câu Na La mà thôi. Ngài nói: “Ta có thể bỏ ngôi báu chứ chẳng thể phụ lời hứa được”.
Thấy chuyện không lành, Xích Di xin vua cầm quyền chánh một ngày mà nàng sẽ định sau. Vua nghe lời, và nàng định nhân ấy mà làm những việc ghê gớm.
Trong nước có một thành gọi là Ðắc Xô Thi La nổi lên chống lại các quan thống trị của nhà vua. Chính hoàng hậu Xích Di cũng dính vào việc ấy. Thật thế, trước tiên nàng cho các quan tiền rồi bảo lấy thuế dân thành ấy thật nặng, sau xúi dân nổi lên làm loạn. Hoàng hậu xúi dân nên yêu cầu vua cho Thái tử Câu Na La ra cai trị thành ấy, lấy cớ rằng chỉ có Thái tử là công bình mới đẹp loạn được. Sáng hôm sau các đại biểu thành Ðắc Xô Thi La đến để yêu cầu việc ấy, Xích Di tâu vua cho được tự ý dùng ấn của Ngài, là cái ấn dùng để niêm phong những sứ mạng gởi đi. Thế nghĩa là nàng nắm được quyền bính trong ngày ấy.
Rồi các đại biểu, Hoàng hậu tán thành lời yêu cầu của họ, tâu vua rằng chỉ có Hoàng tử được dân thán phục và bởi vậy đưa dân đến chỗ bình an mà không có cuộc đảo chính vì. Vua nghe lấy làm bối rối, vì Ngài nghi Hoàng hậu có rắp tâm.
Có gì hiểm bằng sai hoàng thái tử đến một thành phiến loạn.
Thấy vua lo âu, Hoàng hậu ra chiều đau đớn nói rằng: “Nếu nhà vua còn nghi ngờ lòng nàng thì từ nay nàng không nói gì nữa”. Rồi nàng giả giận hờn trả ấn lại cho vua, vì nàng biết thế nào vua cũng không nỡ thu. Thật thế, vua
A Dục trọng lời hứa không dám lấy ấn lại. hoàng thái tử cũng cố định xin đi, Ngài phải bằng lòng. Nhưng muốn chắc chắn Ngài định cho một đội quân đi phòng thân Hoàng tử. Hoàng tử chối từ việc ấy, vì ngài nghĩ muốn tránh sự đổ máu, phải hành động rất mau: Nếu đi với đạo quân thì mất nhiều thời giờ. Ngài lại nói rằng: “Nào phải thấy gươm giáo như rừng, nghe tiếng ngựa hý, voi gầm, tiếng xe, tiếng trống, tiếng kèn, mà yên nhân tâm được đâu”.
Vua không nói gì nữa. Thái tử giã từ Ngài, từ biệt nàng Ma Ða Vi rồi một mình cỡi ngựa Ma Ðăng La phi đi mau như gió. Chàng có nào ngờ sau lưng chàng có người kỵ mã phóng nước đại. Ðó là người rất kề với Hoàng hậu, đương mang trong mình một sứ mạng có niêm ấn vua kỷ lượng.
hoàng thái tử cưỡi bạch mã đi mau như bay. Hai bên đường làng mạc núi đồi đồng lúa rừng xanh như thụt lui lại. Nhưng cái tên chàng còn đến nhanh hơn, vì thế gian mong ngài đến lắm. Họ soạn sửa tiếp chàng. Kẻ thì rắc hoa xuống đường, kẻ thì hái quả đến hiến, đâu đâu cũng dậy tiếng tung hô. quần chúng xin hoàng thái tử tha tội vì quần chúng không dám nổi lên chống vua, mà chỉ vì bọn tham quan ô lại. Nghe tiếng kêu vang. Ngài lấy làm thương hại tha lỗi mà đi vào thành giữa tiếng nhạc vang lừng. hoàng thái tử đặt lại thuế khoá chọn người công bình ra trị dân; dân lấy làm mừng rỡ và phái đại biểu về tâu vua tỏ bụng xáp, và tụng ca hoàng thái tử đã đưa lại sự yên ổn.
Thành Ðắc Xô Thi La đang vui vẻ thì bỗng nhiều người cưỡi ngựa theo hoàng thái tử vừa đến, và giao cho công chức trong thành một cái dụ. Mở ra xem ai nấy ngạc nhiên sợ hãi vì đạo dụ ra lệnh: “Phải móc mắt hoàng thái tử Câu Na La quân thù lợi hại của nhà vua và là kẻ làm nhơ nòi giống”. Ðạo dụ lại nói rằng khi đã làm hình phạt ấy rồi, không được người dân nào cứu giúp Thái tử và cấm không được nói đến tên Ngài nữa.
Các nhân viên không dám cho hoàng thái tử biết đạo dụ vô nhân đạo ấy. Sau một đêm lo ngại, họ nói với nhau rằng: “Nếu ta không tuân lệnh sẽ bị nhiều hiểm. Ðến Hoàng tử là người tốt đối với vớ trần gian mà nhà vua còn bắt tội nữa là chúng ta”.
Ngày mai họ dâng đạo dụ lên cho Hoàng tử. Ðọc xong Ngài nói: “Ðây chính là lệnh của nhà vua, vì có niêm ấn rõ ràng, các ngươi cứ thi hành theo lệnh ấy”.
Ngài cũng biết rằng vua cha chẳng bao giờ có ra lệnh hành quyết con, đó là chỉ do Hoàng hậu, nhưng đã có niêm ấn thì phải tuân theo.
Dân gian được tin sẽ thi hành mệnh lệnh tại một khoảng đất giữa thành phố. Ðến giờ đao phủ được lệnh móc mắt hoàng thái tử, nhưng bọn này chỉ chấp tay cung kính xin chịu: “Chúng tôi không ai đủ dũng mãnh làm việc ấy”.
hoàng thái tử tháo chuỗi ngọc mang trên đầu đưa cho đao phủ nói rằng: “Ðây là tiền thưởng cho các ngươi để làm tròn phận sự”. Chúng vẫn một mực từ khước. sau rốt có một người hình thù kì quái, đến xin thay chân bọn đao phủ. Nhưng anh này cũng không có gan dùng tay móc mắt. Anh ta đốt một đống lửa lớn nung một thanh sắt đỏ rồi lại gần hoàng thái tử. Thái tử ngồi tự nhiên để đốt cặp mắt. Cảnh tượng bấy giờ thật là đau đớn đến nổi hằng nghìn người chung quanh đều khóc vang lên.
hành hình xong, Thái tử một tay chống lên người kia, một tay ra hiệu bảo mọi người chung quanh tĩnh lặng. Thái tử khuyên phải xa Ngài ra không được cứu giúp Ngài và kêu tên Ngài, y như trong đạo lệnh. Họ cúi đầu vừa đi vừa khóc, trong lúc ấy hoàng thái tử nằm phục xuống đất. Nghe nắng dội nóng, Ngài lê đến một chỗ có bóng mát để nghỉ.
Lâu lắm, chung quanh Ngài yên tịnh không một tiếng động, bỗng Ngài nghe tiếng chân ngựa dậm gần đến rồi có tiếng kêu thảm thiết.
Nhận là con ngựa Măng Ða La, Ngài nói: “Còn con nữa, con cũng nên bỏ thầy con”.
Con ngựa luẩn quẩn vài lần rồi đi xa, ra khỏi tỉnh thành, một mình thui thủi trở lại con đường mà nó đã vui vẻ đưa hoàng thái tử đi.
ác vàng lặn. Một vài ngườI chạnh lòng muốn giúp Ngài. Song đã có lệnh cấm, họ đành đứng xa nhìn nhau lắc đầu. Sau mãi một bà lão nghèo đi lại gần Ngài lấy nước rửa chỗ đau và lấy cỏ băng lại; bảo sanh Ngài dậy, dìu ra khỏi cổng làng rồi đành thở dài trở về.
Trong lúc hoàng thái tử đang đớn đau, thì đại biểu thành Ðắc Xô Thi La được vua tiếp đãi ân cần. Thấy nói Thái tử được hoan hô coi trọng, lòng nàng Ma Ða Vi cũng bớt lo sợ, vì nghe chồng nàng phải đi dẹp loạn nàng vẫn áy náy không yên.
Mấy ngày sau, sốt ruột nàng đi đến chỗ nàng giã biệt chồng; qua ngày thứ ba, nàng bỗng thấy con ngựa Ma Ða La trở về một mình. Một tư tưởng ghê gớm thoáng qua óc nàng; rồi như cây gỗ bị đốn gốc, nàng ngã xuống xỉu.
Tỉnh dậy nàng nghĩ rằng có nhẽ chồng nàng đã bị dân nổi loạn giết chết. “Sao ta lại không tin chồng ta còn sống?” Nếu chưa được tin kiên cố, sao ta không đi tìm chồng”. Nghĩ vậy nàng không để mất một phút, trở về cung, trút bỏ đồ trang sức, ăn bận như người thứ dân rồi trốn đi tìm chồng nàng không dám cho vua biết, sợ vua vì thương mà cầm lại chăng.
Nàng thui thủi đi về phía thành Ðắc Xô Thi La, ruột đau như cắt, dọc đường gặp ai nàng cũng hỏi có gặp hoàng thái tử không? Ði ngày này sang ngày khác chẳng được tin gì cả.
Một buổi sáng vừa ra khỏi chỗ trú đêm, nàng liền gặp một người nông phu đang gieo mạ. Người ấy nói lúc rạng đông, nhân đi qua đám rừng nhỏ thấy một người trẻ tuổi mù mặc áo ra phết ông hoàng; người nông phu liền cho người ấy mấy quả cây hái trong rừng và một chén nước lã.
Nàng Ma Ða Vi liền đến chỗ ấy thì nàng thấy Câu Na La một mình ngồi trên đá. Nhưng đau đớn thay, cặp nhỡn tuyến của chàng đã tắt hẳn. Nàng khóc nức lên và quì trước chàng nghẹn ngào, cầm lấy tay chàng hôn. Nghe nước mắt nhỏ xuống tay, hoàng thái tử cảm động, đoán là nàng Ma Ða Vi. Nhưng chàng chưa dám tin. Ðến khi nghe rõ tiếng nàng thì không còn nghi ngờ gì nữa. Chàng bảo nàng ngồi xuống; trong lúc đang khổ cực ấy, được gặp người nhà yêu, nỗi mừng khôn cùng.
Thái tử thuật lại cho vợ nghe những chuyện xảy ra. Rồi nàng đỡ chàng đứng dậy đưa chàng cùng về ra mắt vua cha.
Về phần vua A Dục từ khi được tin con ngựa Ma Ða La về một mình và nàng Ma Ða Vi đi trốn, Ngài rất lo ngại. ngay tức thì sai sứ về thành Ðắc Xô Thi La để hỏi tin Thái tử và tìm nàng Ma Ða Vi. dân chúng trong thành, thấy vua lo ngại cho Thái tử liền hiểu họ bị cái dụ đầu tiên lừa. Sợ bị nghiêm trị, họ bèn tìm cách lừa sứ giả rằng Thái tử đã một mình về triều. Dân chung quanh không dám rỉ răng, vì chúng biết rằng nói sẽ bị trừng phạt. sứ thần nghi dân đã giết hoàng thái tử nhưng không cớ chứng cớ gì đành trở về.
Trong khi ấy hai vợ chồng Thái tử cùng dắt nhau về kinh. Bấy giờ Thái tử đã trút bỏ bộ xống áo ông hoàng mà khoác đồ rách rưới vì trong cảnh ấy đồ trang sức chỉ làm thêm đau lòng. Ði qua làng hai vợ chồng cất tiếng hát trong trẻo dịu dàng, dân làng chạnh lòng đưa cho đồ để ăn uống.
Một ngày kia hai người đến cung điện nhà vua. Lính canh cửa thấy người lam lũ nên không cho vào. Nhưng thấy cảnh thương hại áo rách bùn lầy bụi
bậm nên cho vào trú trong chỗ chứa xe. Mỏi mệt hai người ngủ thiếp. mai sau vua A Dục đương buồn rầu nghĩ đến con thì ngài giật mình vì nghe tiếng hát quen tai; đó là tiếng hát của hoàng thái tử ở trong nhà chứa xe. Vua nhận ra là tiếng con, nhưng còn sợ lầm. Ngài sai ra hỏi xem ai hát. Cận thần tâu rằng: đó là tiếng hát của người ăn mày mù, đi với một người vợ. Vua liền sai dẫn cặp vợ chồng kia đến sân rồng. thoạt tiên thấy người ăn mặc rách rưới vua còn ngờ chưa dám nhận là con nhưng hộ mặt nhân từ hiền từ kia thật là của Thái tử, còn lầm sao được. Hơn nữa dầu nàng Ma Ða Vi áo xống thô cũng còn dễ nhận. Vua đưa mắt nhìn dâu, nhìn con rồi ôm choàng cả hai mà khóc nức nở.
Một hồi lâu vua mới định thần lại, hỏi tại sao Thái tử mắc nạn. Khi hiểu căn do, vua nổi giận, hỏi rằng: “Ðứa nào dám dùng ấn của trẫm để làm việc tày đình kia?”. Thái tử ngồi im, vì chàng không muốn nói vì sợ Hoàng hậu bị nghiêm phạt, hỏi mãi, nàng Ma Ða Vi mới nhắc lại cho vua hay rằng Hoàng hậu Xích Di có được phép dùng riêng ấn vua trong một ngày. Ðã nhiều lần vua nghi Hoàng hậu có bụng ác với Thái tử. Vì Ngài nghĩ rằng, Hoàng hậu muốn con được nối ngôi tức thị muốn trừ Hoàng tử Câu Na La; tuy nghi vậy Ngài vẫn không dám tin. Nhưng hiện nay sự đã rõ ràng, Ngài liền truyền lệnh vời Hoàng hậu đến.
Về phần Hoàng hậu, từ khi thi hành được thủ đoạn, mất ăn mất ngủ; hễ chợp mắt là thấy hiện ra cảnh mắt Thái tử bị hành hình. Thế rồi vừa tỉnh dậy vừa la. Nàng lo rằng tội nàng sẽ có huyết lộ. Nàng tưởng tượng rằng từ vua chí dân, quân lính, quan tiền ai cũng nhìn thấu rõ tâm can mình, khiến nàng càng thêm khắc khoải lo sợ.
Khi có lệnh đòi, nàng đoán biết là việc bại lộ, lúc thấy các tội ác của mình, nàng hối nhưng không nói ra tiếng nữa chỉ cúi gầm mắt xuống, đợi lời tuyên phạt. Thái độ ấy rõ ràng hơn lời đầu thú.
Vua A Dục nổi nóng mắng lớn và truyền rằng trước khi đưa Hoàng hậu ra chém còn bắt chịu nhiều cực hình đau khổ đã. hoàng thái tử tâu xin vua mở lượng từ bi giảm tội cho nàng. Nhưng vua vẫn không nghe. hoàng thái tử bèn quỳ xuống nói rằng: “Tâu lạy phụ vương, nào phải một mình Hoàng hậu phạm tội đâu! Ðó chỉ là kiếp trước con làm nhiều tội ác, nên nay bị nghiệp báo thôi. Ðã từ lâu con cố nhớ xem lại kiếp trước con đã tạo nên tội ác gì nhưng mãi đến tối hôm qua, con mới nhớ rõ…”
Vua ngắt lời: “Như con thì có tội gì mà, con là người tốt nhất trên đời!”. Thái tử cảm động đáp: “Một người hiền lương chưa hẳn là vô tội. Vì nếu kiếp này ăn ở hiền hậu, nhưng kiếp trước bạc ác thì cứ phải chịu quả báo. Tâu phụ vương, thuở xưa, có một người đi săn, một hôm thấy năm chục con dê rừng trong núi, liền lung núi bắt hết. Anh ta nghĩ rằng nếu giết hết thì tiêu thụ làm sao cho hết, chi bằng ta móc mắt chúng đi, chúng không trốn được, ta sẽ tuần tự đưa từng con tới tỉnh mà bán. Nghĩ thế anh ta không ngại ngần liền dùng tay móc mắt chúng đi rồi thả vào hang núi để bán dần. Người đi săn ấy là tiền kiếp của con. Người đi săn ấy đã làm đau khổ năm mươi chúng sanh, hiện tại là ngày rút cuộc người ấy trả nợ vậy”.
Vua nghe lấy làm cảm động, nhưng còn ngần ngừ chưa tin thì hoàng thái tử ngồi ngay ngắn lại, chắp tay trước ngực mà nói rằng: “Nếu lời tôi nói đúng sự thật thì xin Phật chứng minh cho và mắt tôi sáng lại”.
Lời nói vừa dứt, mắt hoàng thái tử bỗng sáng như chơi, vua A Dục và nàng Ma Ða Vi xiết bao vui mừng.
Vua dẹp giận ra lệnh đại xá cho nàng Xích Di, chỉ buộc nàng phải tìm chỗ yên để sám hối tội. Vua từ đó ngôi báu vững, còn hoàng thái tử được chính thức phong Ðông cung để nối ngôi sau và nàng Ma Ða Vi sẽ là Hoàng hậu.
hoàng thái tử Câu Na La là tiền thân Phật Thích Ca vậy.
